Ne dersek diyelim her su için çalışma yapılmadıkça, bölge artırmak da azaltmak ta tamamen bilimselliğe aykırı olacaktır.
Rusyada da, Türkiyede de Sazan ilk yaz yumurta döker. Bu durumda o mevsimde ülkemizde su sıcaklığı 18-20 derece olurken, Rusyada 12-14 derece oluyor. Balık bu duruma göre ürüyor, tabii ki fark şu bizde senede yarım-1 kg arası büyüme olurken orada 100-200 gram büyüyor.
Memlekette içinde sazan olup sıcaklığı hep düşük kalan yüksek göller var. Balık orada varsa baharda yumurta dökebildiği için var. Yoksa 15 Ağustosta yumurta dökülünce, yavrunun kışın büyümesi mümkün değil.
İngilterede bile yasak Nisan-Mayıs-Haziran aylarında. Adamlar bu işin uzmanı. Çok daha güneyde olan ülkemizde yükseklik faktörü de dahil olmak üzere tüm verileri üst üste koysanız bile Sonbahara kadar yasak olmaz. İngiltere kadar ısınamadığımızı iddia etmek çok mantıklı değil.
Fakat esas olarak benim dediğim bu sistem bizim hislerimize göre kurulmuş durumda. Su altı dünyası buna göre hareket etse sözde 15 ağustosa kadar yumurta döküldüğü belirlenen yerlerde yavru büyümez,Eylül, Ekim Kasım ayının soğuk sularında telef olur gider.
İyi bir bilimsel çalışma yapılmadığı sürece kendi hislerimize göre hareket etmek zorunda kalıyoruz. Bu iyi mi? tabii ki değil..
Ama bu irtifaya-enlem mantığı ile belirlediğimiz 4 ayrı sezon yüzünden ben bile bölgeleri karıştırır oldum..
Tekrar söylüyorum, yaz mevsiminin sonuna kadar üreme olmaz, yavru kış için 2-3 ay beslenip yağ biriktirmek zorunda. Ağustosa kadar üreyen balık yağ biriktiremez ve kışı ölür. Demek ki bu balık mutlaka daha erken tarihte havyar dökmek zorunda. Ayrıca mevsimsel dalgalanmalarda sazan veya yayının tekrar üreme periyoduna girdiğini hem araştırmalardan hem de yaşadıklarımdan biliyorum.. Ama sonbahara doğru olan üremenin yasak gerektirmediği, çünkü yumurtaların soğuk havada dökülemediği, dökülse de gelişmediği biliniyor.
Bu konuda internette sayılamayacak kadar çok yabancı bilimsel makale var ama ulaşabildiğimiz yerli kaynak pek fazla yok..
Aşağıda Gaziosmanpaşa üniversitesinin hazırladığı dökümanda birkaç gölün durumu verilmiş. Burada şuna dikkat çekmek isterim ki 14 derecede bile üreme olabildiği Gaziosmanpaşa üniversitesince yapılan bir araştırmada belirtilmiş.. Araştırma Tokat bölgesinde ama söz konusu bölgeye yakın olan BAFRA'da sezon boyu üreme olduğu, ama yine bafrada altınkaya barajında Nisan ve Mayısta üremenin bittiği, Hemen aşağısında Tokatta Şubat-Mayıs arasındaki yasağın yeterli olacağı bilgileri var. Ama biz burada Sadece Tokat , Amasya, Samsun, Çorum gibi il sınırlarına göre davranıyoruz. Bu doğru değil. Aynı ilde çok farklı sular var ve bir en geç ısınan suya göre hareket edip avcılığın önünü kapatıyoruz. Bu konudaki esas mevsim Nisan-Mayıs ayıdır bu hem araştırmalarda hem de diğer ülkelerin zaman yasaklarında belli.. Elbette sezon sonu gelip yumurtlamakta geç kalan bireyler olacaktır. Onların avlanması o kadar sakıncalı değil zira geç yumurtlayan balıkların yumurtalarının yaz aktifliğindeki bireylerce hemen yenileceği ve sağlam kalanın da kış gelmeden yeterince yağ stoklayacak zamanının kalmayacağı ortada.
Bu arada araştırmanın son satırında öyle birşey söylüyor ki yorum yapmıyorum. (TİLAPYA yetiştiriciliği araştırılmalıdır diyor!)
http://journals.tubitak.gov.tr/veterinary/issues/vet-00-24-3/vet-24-3-11-98144.pdfhttp://repbiol.pan.olsztyn.pl/docs/pdfs/repbiol_vol8_num3_page285.pdf